ସାମଞ୍ଜସ୍ୟ

ଗବେଷଣା ଓ ଉପସ୍ଥାପନା: ଶିଶିର ସାହୁ ମନୋଜ

ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାରେ ମାନକ ଵା ସଂସ୍କୃତ ଶବ୍ଦ ଯେତିକି ମହତ୍ତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ସେତିକି ଆଵଶ୍ୟକତା ଦେଶଜ ଶବ୍ଦର ମଧ୍ୟ ରହିଛି । ଗୋଟିଏ ଭାଷାରେ କୌଣସି ମାନକ ଶବ୍ଦର ଅନେକ ଦେଶଜ ପ୍ରତିରୂପ ଥାଇପାରେ । ଏମିତିରେ କେଵଳ ମାନକ ଶବ୍ଦଟିକୁ ଠିକ୍ କହି ଵାକି ଆଞ୍ଚଳିକ ଶବ୍ଦ ଗୁଡ଼ିକୁ ଭୁଲ୍ କହିଵା ଆରମ୍ଭ କଲେ ଆଞ୍ଚଳିକତା ବୃଦ୍ଧି ପାଇଥାଏ । ମାନକ ଓଡ଼ିଆରେ ସାମଞ୍ଜସ୍ୟ ଶବ୍ଦ ଵ୍ୟଵହୃତ ହୋଇଥାଏ କିନ୍ତୁ ଏ ଶବ୍ଦର ଅନେକ ଦେଶଜ ରୂପର ଉଲ୍ଲେଖ ପୂର୍ଣ୍ଣଚନ୍ଦ୍ର ଭାଷାକୋଷ ଭଳି ଅନେକ ଅଭିଧାନରେ ଦେଖିଵାକୁ ମିଳିଯାଏ । ‛ସାମଞ୍ଜସ୍ୟ’ ଶବ୍ଦର ଅର୍ଥ ଗୁଡ଼ିକ ଯଥା ମେଳ, ଔଚିତ୍ଯ ଉପଯୋଗିତା, ସଦ୍ଭାବ, ଐକମତ୍, ସମତା ଓ ଉତ୍କର୍ଷ ।

ଏ ଶବ୍ଦଟି ସଂସ୍କୃତର ‛ସମଞ୍ଜସ’ ଶବ୍ଦରେ ଭାଵାର୍ଥେ ‛ଯ’ ଲାଗି ନିଷ୍ପନ୍ନ କରାଯାଇଛି ।

ଏହାର କେତେକ ଅର୍ଥ ଯଥା:
(ଵିଶେଷଣ)
ସମୀଚୀନ, ଉପଯୁକ୍ତ, ଅଭ୍ଯସ୍ତ, ଅଭିଜ୍ଞ, ସୁପରିଚି, ସ୍ବଜନ, ଉତ୍କୃଷ୍ଟ, ଯଥାର୍ଥ, ସତ୍ଯ, ତୁଲ୍ଯ; ସଦୃଶ; ସମାନ, ବିବାଦର ସମାଧାନ; ମେଣ୍ଟାମେଣ୍ଟି,

(ଵିଶେଷ୍ଯ)
ସ୍ଥିର: ସିଦ୍ଧାନ୍ତ, ସୁଜନ ବ୍ଯକ୍ତି, ଉତ୍ତମ ବ୍ଯକ୍ତି, ଉପଯୁକ୍ତତା, ଯଥାର୍ଥ, ସଂପୂର୍ଣ୍ଣରୂପେ ମିଳନ, ଦୁଇ ଜଣଙ୍କର ପରସ୍ପର ବୁଝାବୁଝି ହେବା ପରେ ମୀମାଂସା ଇତ୍ୟାଦି

(ଵିଶେଷଣ)
●ଯେଉଁ ବ୍ଯକ୍ତି ବିବାଦକୁ ମିଳାଇଦିଏ

୪. ପୂର୍ଣ୍ଣଚନ୍ଦ୍ର ଭାଷାକୋଷର ପୃଷ୍ଠା ୮୪୧୫ରେ ‛ସମାଞ୍ଜସ’ ବୋଲି ଆଉ ଏକ ଦେଶଜ ପ୍ରତିରୂପ ସ୍ଥାନିତ ହୋଇଛି, ଏହାର ଅର୍ଥ ପ୍ରୋକ୍ତ ‛ସମାଜସ’ ସହିତ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ସମାନ ଅଟେ ।

୫. ପୂର୍ଣ୍ଣଚନ୍ଦ୍ର ଭାଷାକୋଷର ପୃଷ୍ଠା ସଂଖ୍ୟା ୮୧୬୧ରେ ସମଞ୍ଜସ ଓ ସାମଞ୍ଜସ୍ୟ ଶବ୍ଦ ସହିତ ସମଧୃତ ଆଉ କେତେକ ଶବ୍ଦ ମିଳେ ଯଥା: ‛ସମଜାଇସ’, ‛ସମଜାସି’, ‛ସମୁଜାସି’, ‛ସମୁଜାଇସ’, ସମଜାସି, ସମୁଜାସି ଇତ୍ୟାଦି ।

ଏ ଶବ୍ଦଗୁଡି଼କର ଏକ ଅର୍ଥ ସମଜସ ସହିତ ସମାନ ଅନ୍ୟ ଏକ ଅର୍ଥ କୈଫିୟତ ଵା ଵାଖ୍ୟା ଥିଵା ଭାଷାକୋଷରେ ଉଲ୍ଲେଖ କରାଯାଇଛି ।

ପ୍ରୋକ୍ତ ଆଲୋଚନାରୁ ଆମେ କ’ଣ ଜାଣିଲେ ?

★୧. ସାମଞ୍ଜସ୍ୟର ଅନେକ ଦେଶଜ ଶବ୍ଦ ବି ରହିଛି
★୨. ସାମଞ୍ଜସ୍ୟ ଓ ସମଞ୍ଜସ ଶବ୍ଦରେ ଥିଵା ଯୁକ୍ତାକ୍ଷର ‛ଞ୍ଜ’ ଯାହାକି ‛ଞ+ଜ’ ହୋଇ ଗଠିତ ତହିଁର ଦେଶଜ ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରେ କେଉଁଠି ‛ଜ’ର ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ରହିଛି ତ କେଉଁଠି ‛ଝ’ ଓ ଆଉକେଉଁଠି ‛ଞ୍ଜ’ ଲୋପ ନହୋଇ ରହିଥାଉଛି (ଯଥା-(ଜ)ସମଜସ,ସମାଜସ/(ଝ)ସମୁଝସ/ସମାଞ୍ଜସ ଇତ୍ୟାଦି

ତେବେ ପୂର୍ଣ୍ଣଚନ୍ଦ୍ର ଭାଷାକୋଷରେ ‛ସାମଞ୍ଜସ୍ୟ’ ଶବ୍ଦର ଆଉ ଏକ ଦେଶଜ ପ୍ରତିରୂପ ସ୍ଥାନିତ ହୋଇନାହିଁ ଯାହା ଆଜି କଥିତ ଓ ଲିଖିତ ଭାଷାରେ ବହୁପ୍ରଚଳିତ ହେଲାଣି ତାହା ହେଉଛି ‛ସାମଜସ୍ୟ’ । ‛ସାମଜସ୍ୟ’ ଶବ୍ଦ କ୍ଷେତ୍ରରେ ମଧ୍ୟ ‛ସମଜସ’ ଓ ‛ସାମଜସ’ ଶବ୍ଦ ଭଳି ‛ଞ୍ଜ’ ଯୁକ୍ତାକ୍ଷରରେ ଥିଵା ‛ଜ’ କୁ ମହତ୍ତ୍ଵ ମଳିଛି ଓ ‛ଞ’ ଲୋପ ପାଇଛି ।

© ଶିଶିର ସାହୁ ମନୋଜ)