ଭାଇଜିଉଁତିଆ

ଲେଖା: ଶିବାଶିଷ ମହାପାତ୍ର

ଡାଲଖାଇରେ ଡାଲଖାଇରେ
ଘଡି଼ ମାରି ଉଦେ ଦଶରା ଜହ୍ନ
କୁଆରିଁ ଟୁକେଲ ମାନଙ୍କର୍ ମନ ଉଛନ
ଫୁଲଫୁଟି କେଡେ ସୁନ୍ଦର ଦିଶେ
ଫୁଲେଫୁଲେ ସଜା ହେଇଛେ ସତେ
ଶହେଆଠ ଦୁବ ଚାଉଲ ଧରି
ଡାଳଖାଇ ଦେବୀକି ବନ୍ଦେଇ କରି
କୁଆରିଁ ଟୁକେଲ ମାନେ ଧନରେ ସତେ କାଏଁ
ଉପାସ କରି ମାଆ କେ ସୁମରି
ଦାଦା ଭାଇର ଲାଗି କାଏଁ ଡାଲଖାଇରେ…

ପଶ୍ଚିମ ଓଡ଼ିଶାର ଲୋକଗୀତ ତଥା ଲୋକନୃତ୍ୟ ଭିତରେ ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ ଏହି ଅଞ୍ଚଳର ସଂସ୍କୃତି, ପରମ୍ପରା ତଥା ଐତିହ୍ୟର ଝଲକ । ଏକଦା ପଶ୍ଚିମ ଓଡ଼ିଶାରେ ତନ୍ତ୍ରପୂଜା ବିଶେଷ ଭାବରେ ପ୍ରଚଳିତ ଥିଲା ଏବଂ ଏହାର ବିଭିନ୍ନ ଅଂଶ ଆଜି ମଧ୍ୟ ପ୍ରଚଳିତ ହୋଇଥାଏ । ଆଦିବାସୀ ସଂସ୍କୃତିର ଝଲକ ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ ପ୍ରତି ପର୍ବପର୍ବାଣୀରେ । ପୂଜା ସହିତ ଜମିଥାଏ ନୃତ୍ୟଗୀତର ଆସର । ପ୍ରାୟତଃ ଦେବୀ ଉପାସନା ଏ ଅଞ୍ଚଳର ପ୍ରମୁଖ ଏବଂ ଦଶହରା ସମୟରେ ଗାଁରୁ ସହର ନାଚିଉଠେ, ଖେଳିଯାଏ ଏକ ଅପୁର୍ବ ଶିହରଣ ।

ପ୍ରାୟତଃ ପୁଅଜିଉଁତିଆ ଓଷାରୁ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥାଏ ଦଶହରା ପୂଜା । ପୁଅଜିଉଁତିଆ ଓଷାରୁ ଭାଇଜିଉଁତିଆ ଓଷା ଯାଏଁ ହୋଇଥାଏ ଷୋହଳପୂଜା, ଲାଗି ହୋଇଥାଏ ଷୋଡ଼ଶ ଉପଚାର । ସମାଜର ପୁରୁଷ ମାନଙ୍କ ମଙ୍ଗଳ କାମନା କରି ନାରୀମାନେ କରନ୍ତି ଅନେକ ଓଷା ବ୍ରତ ତନ୍ମଧ୍ୟରୁ ପୁଅଜିଉଁତିଆ ଏବଂ ଭାଇଜିଉଁତିଆ ପୂଜା ଏହି ଅଞ୍ଚଳର ଲୋକଙ୍କ ପାଇଁ ଗୁରୁତ୍ବ ବହନ କରିଥାଏ । କାହିଁ କେଉଁ ଆବହମାନ କାଳରୁ ପଶ୍ଚିମ ଓଡ଼ିଶାର ଗାଁ ଠାରୁ ସହର ଯାଏଁ ଚଲିଆସୁଛି ଏହି ପରମ୍ପରା । ଗୋଟିଏ ଭାଇର ମଙ୍ଗଳ କାମନା କରି ଭଉଣୀ ରଖିଥାଏ ନିର୍ଜଳା ଉପବାସର ବ୍ରତ । ଜିଉଁତିଆର ଅର୍ଥ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ରଙ୍ଗର ହାତ ତିଆରି ସୁତା ଏବଂ ଏହା ଭାଇଙ୍କୁ ଲାଗି କରାଯାଉଥିବା ଯୋଗୁଁ ଏହା ଭାଇଜିଉଁତିଆ ନାମରେ ପରିଚିତ ।

ଭାଇଜିଉଁତିଆ ଓଷା ପର୍ବ ପାଳନ କରନ୍ତି ଅଶ୍ବିନ ମାସ ଶୁକ୍ଳପକ୍ଷ ଅଷ୍ଟମୀ ବା ମହାଷ୍ଟମୀ ତିଥିରେ । ଏହିଦିନ ସକାଳୁ ସ୍ତ୍ରୀ ଲୋକମାନେ ନିକଟସ୍ଥ ନଈ, ପୋଖରୀ ବା ବନ୍ଧକୁ ଗାଧୋଇବା ପାଇଁ ଯାଆନ୍ତି ଏବଂ ସାଥିରେ ନେଇଥାନ୍ତି କିଛି ପୂଜାସାମଗ୍ରୀ । ପାଣିରେ ସାତବୁଡ଼ରେ ସାତମୁଠା ବାଲି ଆଣି ସ୍ଥାପନା କରନ୍ତି ବାଲିର ବେଦୀ । ସେଠାରେ ସାତଗୋଟି ଚକ୍ରାକାର କାକୁଡ଼ି ଖଣ୍ଡ ସହିତ ଅପାମାରଙ୍ଗ କାଠି ପୋତି ହଳଦୀ, ଅରୁଆ ଚାଉଳ ଦେଇ ପୂଜା କରି ଆସନ୍ତି । ଗୃହକୁ ଫେରି ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ପୂଜା ସାମଗ୍ରୀ ଯଥା ଆଠ ପ୍ରକାରର ଫଳଫୁଲ ସହିତ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଭାଇଙ୍କ ପାଇଁ ୧୦୮ ଗୋଟି ଦୂବ ତଥା ୧୦୮ ଗୋଟି ଅକ୍ଷତ ଅରୁଆ ଚାଉଳ ସଂଗ୍ରହ କରି ତାହାର ପୁଡ଼ାମାନ ତିଆରି କରନ୍ତି । ସରଗିପତ୍ରରେ ଜିଉଁତିଆ ସହିତ ବାନ୍ଧି ରଖାଯାଏ ।

ଏହା ସହିତ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରନ୍ତି ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରର ପୂଜା ଦ୍ରବ୍ୟ । ଖଇ ସହିତ ଗୁଡ଼ ମିଶାଇ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରନ୍ତି ଯୁଗାର । ଫୁଲ, ଫଳ, ଦୀପ, ଦୁବ, ନଡ଼ିଆ, ବରକୋଳି ପତ୍ର, ଚାଉଳ ପୁଡ଼ିଆ, ଯୁଗାର ଆଦି ଘେନି ପୂଜା ସ୍ଥାନ ବା କୁଠିକୁ ଯାଆନ୍ତି । ସେଠାରେ ପୂଜା କରାଯାଏ ବନ୍ଦାଯାଏ ମା’ ଦୁର୍ଗାଙ୍କୁ । ପୂଜାକୁଠି ନଥିବା ସ୍ଥାନରେ ମା’ ଭଉଣୀ ମାନେ ଦୁର୍ଗାପୂଜା ପେଣ୍ଡାଲ୍ କୁ ଯାଇ ପୂଜାର୍ଚ୍ଚନା ଅର୍ପଣ କରନ୍ତି । ପୂଜା ଅନ୍ତେ କଖାରୁ ବଳି ଦିଆଯାଇ ପୂଜା ସମାପ୍ତ କରାଯାଏ । ତା ପର ଦିନ ସକାଳୁ ପୁଣି ସେଇ ନଇ, ପୋଖରୀ ବା ବନ୍ଧକୁ ସ୍ନାନ ପାଇଁ ଯାଆନ୍ତି ।

ତା ପରଦିନ ସକାଳୁ ଆଉଥରେ ପୋଖରୀକୁ ଯାଇ ଶାଳକାଠରେ ଦାନ୍ତ ଘଷି ଗାଧୋଇ ସାରିବା ପରେ ପୂର୍ବଦିନ ବାଲିରେ ପୂଜା କରିଥିବା ସ୍ଥାନରେ ଆଉ ଥରେ ପୂଜା କରି ୮ ଗୋଟି ଚଣା ସହିତ ଦୀପ ଧରି ପାଣି ଭିତରକୁ ଯାଆନ୍ତି । ସେଠାରେ ଦୀପ ଭସାଇ ଚଣା ଗିଳି ଦିଅନ୍ତି ଦାନ୍ତ ନ ଲଗାଇ । ପରେ ଘରକୁ ଫେରି ଭାଇ ମାନଙ୍କୁ ପିଢ଼ାରେ ବସାଇ ଫୁଲ, ଚନ୍ଦନରେ ବନ୍ଦାଇ ଦୁବ ଚାଉଳ ବିଡ଼ାକୁ ମୁଣ୍ଡରୁ ପାଦ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବନ୍ଦାଇଥାଆନ୍ତି । ବଡ଼ ଭାଇକୁ ମୁଣ୍ଡିଆ ମାରି ଆଶିର୍ବାଦ ଭିକ୍ଷା କରିଥାନ୍ତି ଏବଂ ସାନ ଭାଇକୁ ଆଶିର୍ବାଦ କରନ୍ତି । ଏହାପରେ ନିର୍ଜଳା ଉପବାସ କରିଥିବା ବ୍ରତଧାରୀ ମାନେ ପ୍ରସାଦ, ଅନ୍ନ ଗ୍ରହଣ କରି ବ୍ରତ ଉଦଯାପନ କରିଥାନ୍ତି ।

ତାନ୍ତ୍ରିକ ଉପାୟରେ ଏହି ସବୁ ପୂଜାମାନ କରାଯାଏ । ଗାଧୁଆ ତୁଠର ବାଲିର ବେଦି ଉପରେ କରାଯାଉଥିବା ପୂଜା ଏହି ତାନ୍ତ୍ରିକ ପ୍ରଣାଳୀର ଏକ ଉଦାହରଣ । ଏହାବାଦ ପୂଜା ଶେଷରେ ପଡୁଥିବା କଖାରୁ ବଳି ମଧ୍ୟ ଏହି ତାନ୍ତ୍ରିକ ପ୍ରଥାର ଏକ ନିଦର୍ଶନ । ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ସମୟରେ ପୂଜାର ବିଧିରେ ଦେଖାଯାଇଛି ପରିବର୍ତ୍ତନ । ପୂର୍ବରୁ ଡାଲଖାଇ ଦେବୀଙ୍କୁ ଉପାସନା କରି ଅଷ୍ଟମୀ ତିଥିରୁ ଦଶମୀ ତିଥି ଯାଏଁ ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳରେ ଡାଲଖାଇ ନୃତ୍ୟ ଦେଖିବାକୁ ମିଳୁଥିଲା । ଆବାଳ ବୃଦ୍ଧ ବନିତା ପାରମ୍ପରିକ ବାଦ୍ୟ ଯନ୍ତ୍ରର ତାଳେ ତାଳେ ଡାଲଖାଇ ଗୀତର ସୁରେ ସୁରେ ଝୁମି ଉଠୁଥିଲେ ।

©️ Odisha Stories