ଦୁଇଟି ଯାକ ମନ୍ଦିରକୁ ଯାଆଁଳା ମନ୍ଦିର କହିଲେ ଅତ୍ୟୁକ୍ତି ହେବନାହିଁ କାରଣ ଦୁଇଟି ଯାକ ମନ୍ଦିରର ଆକାର, ଉଚ୍ଚତା ଓ ଗଠନ ଶୈଳୀ ପୁରା ସମାନ । ମଧ୍ୟଯୁଗୀୟ ଓଡ଼ିଶାର କଳା କାରୁକାର୍ଯ୍ୟର ଏକ ସୁନ୍ଦର ଚିତ୍ର ଏହି ମନ୍ଦିରରେ ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ । ନୀଳମାଧବ ମନ୍ଦିରର ଚୂଡ଼ାରେ ପଥର ନିର୍ମିତ ଏକ ଚକ୍ର ଶୋଭା ପାଉଥିବା ବେଳେ ସିଦ୍ଧେଶ୍ଵର ମନ୍ଦିର ଚୂଡ଼ାରେ ଏକ ଲିଙ୍ଗ ଶୋଭା ପାଉଛି । ଦୁଇଟି ଯାକ ମନ୍ଦିରର ବିମାନ ରେଖା ଶୈଳୀରେ ନିର୍ମିତ ଓ ମୁଖଶାଳାର ଉପର ଭାଗ ସମତଳ ଛାତ ।
ଉଭୟ ମନ୍ଦିରର ଦ୍ଵାର ବା ପ୍ରବେଶ ପଥରେ ନାଗ-ନାଗୀଙ୍କ ବିଶାଳ ମୂର୍ତ୍ତୀ ଅତ୍ୟନ୍ତ ମନଲୋଭା । ମନ୍ଦିରକୁ ଚାରିଶମ୍ଭୁ କୁହାଯିବାର ଯଥାର୍ଥତା ଏୟା ହେଇପାରେ ଯେ, ସିଦ୍ଧେଶ୍ଵର ମନ୍ଦିରର ପ୍ରବେଶ ପଥର ଉଭୟ ପାର୍ଶ୍ଵରେ ଦୁଇ ଲିଙ୍ଗ ଯୋଗେଶ୍ୱର ଓ କପିଳେଶ୍ୱର ପୂଜା ପାଉଛନ୍ତି ଏବଂ ଏହି ମନ୍ଦିରଠାରୁ ୫୦ଫୁଟ ଦୂରରେ ଅନ୍ୟ ଏକ ଛୋଟ ମନ୍ଦିରରେ ସୋମନାଥ ପୂଜା ପାଉଛନ୍ତି।ଇତିହାସର ତଥ୍ୟ ଅନୁସାରେ ଅଷ୍ଟମ ଶତାବ୍ଦୀ (୭୬୫-୭୭୫) ବେଳକୁ ଖିଞ୍ଜାଳି ମଣ୍ଡଳର ଭଞ୍ଜବଂଶୀୟ ରାଜା ଶୈଳଭଞ୍ଜ ଦେବଙ୍କ ରାଜଧାନୀ ଥିଲା ଧୃତିପୁର ଯାହାକି ଏବେକାର ବୌଦ୍ଧ ଜିଲ୍ଲାର ଗନ୍ଧରାଡ଼ି ବୋଲି କୁହାଯାଏ । ଶୈଳଭଞ୍ଜଙ୍କ ପୁତ୍ର ଶତ୍ରୁଭଞ୍ଜ ଦେବ (୭୭୫-୭୯୮) ଗନ୍ଧାତ ନାମରେ ମଧ୍ୟ ପରିଚିତ ଥିଲେ । କେତେକ ସ୍ଥାନରେ ଗନ୍ଧାତାପତି, ଗନ୍ଧରବାଡ଼ି ଓ ଗନ୍ଧରାଡ଼ି ଆଦି ଶବ୍ଦ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇଛି । ତେବେ ଏହା ସ୍ପଷ୍ଟ ଯେ, ବୌଦ୍ଧ ଜିଲ୍ଲାର ମହାନଦୀ କୂଳରେ ଅବସ୍ଥିତ ଏବେକାର ଗନ୍ଧରାଡ଼ି ସ୍ଥାନରେ ଭଞ୍ଜବଂଶୀୟ ରାଜାମାନେ ଶାସନ କରୁଥିଲେ । ଶତ୍ରୁଭଞ୍ଜ ଥିଲେ ପରମ ବୈଷ୍ଣବ ଓ ତାଙ୍କ ପୁତ୍ର ରଣଭଞ୍ଜ ଦେବ (୭୯୮-୮୫୮) ଯିଏ କି ୬୦ ବର୍ଷ ଧରି ଭଞ୍ଜ ବଂଶକୁ ଶାସନ କରିଥିଲେ ଓ ଭଞ୍ଜ ବଂଶର ଶ୍ରେଷ୍ଠ ସମ୍ରାଟ ଥିଲେ ସେ ଥିଲେ ଶୈବ । ତେବେ ଏହି ରଣଭଞ୍ଜ ଦେବ ନବମ ଶତାବ୍ଦୀରେ ଗନ୍ଧରାଡ଼ିର ଯୁଗ୍ମ ନୀଳମାଧବ ମନ୍ଦିର ଓ ସିଦ୍ଧେଶ୍ଵର ମନ୍ଦିର ନିର୍ମାଣ କରିଥିଲେ । ବହୁତ ସୁନ୍ଦର ଜାଗା ଏଇ ମନ୍ଦିର । ବୌଦ୍ଧ ସହରରୁ ୧୫ କିମି ସୋନପୁର ରାସ୍ତାରେ ଗଲେ ଜହ୍ନପଙ୍କ ଛକ ପଡ଼େ । ସେଇ ଛକରୁ ଡାହାଣକୁ ୩ କିମି ଦୂର ମହାନଦୀ କୂଳରେ ଗନ୍ଧରାଡ଼ି ବା ଜଗତି ଗ୍ରାମରେ ଏହି ସୁନ୍ଦର ମନ୍ଦିର ଅବସ୍ଥିତ । ମନ୍ଦିର ପରିସର ବହୁତ ବଡ଼। ଭାରତୀୟ ପ୍ରତ୍ନତାତ୍ବିକ ସର୍ବେକ୍ଷଣ ସଂସ୍ଥା ଅଧୀନରେ ଥିବା ଏହି ସ୍ଥାନଟି ସୁନ୍ଦର ହେଲେ ବି ଏହାର ରକ୍ଷଣାବେକ୍ଷଣ ପ୍ରତି ଆହୁରି ଅଧିକ ଧ୍ୟାନ ଦିଆଯିବା ଉଚିିତ।
View Comments