ଲେଖା: ଅମୃତେଶ ଖଟୁଆ
~ କୃଷ୍ଣଚନ୍ଦ୍ର ଆଚାର୍ଯ୍ୟ ~
ପୂର୍ବତନ ଗଡ଼ଜାତ ଖରସୁଆଁ ଠାରେ ୧୮୭୪ ମସିହାରେ ମାର୍ଚ୍ଚ ୪ ତାରିଖରେ ପିତା ଯଦୁନାଥ (ଖରସୁଆଁ ରାଜାଙ୍କ ପୁରୋହିତ) ତଥା ମା ମୈଥିଳୀ ଦେବୀ (ହିନ୍ଦୀ ଓ ସଂସ୍କୃତ ଭାଷାରେ ପ୍ରବୀଣା ସାଧିକା)ଙ୍କ କୋଳମଣ୍ଡନ କରିଥିଲେ ବିଶିଷ୍ଟ ସ୍ଵାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମୀ କୃଷ୍ଣଚନ୍ଦ୍ର ଆଚାର୍ଯ୍ୟ। ପ୍ରଥମେ ଖରସୁଆଁ ଓ କେରା ରାଜସଭାରେ ପଣ୍ଡିତ ପଦବୀ ମଣ୍ଡନ ପରେ ଖରସୁଆଁ ଷ୍ଟେଟର ଶିରସ୍ତାଦାର (୧୮୯୭ – ୧୯୨୭) ଭାବରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଛନ୍ତି।
ଉପାନ୍ତ ଅଞ୍ଚଳରେ ଓଡ଼ିଆ ଆନ୍ଦୋଳନର ଅନ୍ୟତମ ସଂଗ୍ରାମୀ ଥିଲେ କୃଷ୍ଣଚନ୍ଦ୍ର ଆଚାର୍ଯ୍ୟ। ବଙ୍ଗ ଓ ବିହାରରେ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାର ବିଷମ ସ୍ଥିତିରେ ଖୁବ୍ ପ୍ରଭାବିତ ହୋଇ ବିଚ୍ଛିନ୍ନାଞ୍ଚଳରେ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାର ସୁରକ୍ଷା ପାଇଁ ନାନାବିଧ ଉଦ୍ୟମ କରିଛନ୍ତି। ଇଂରେଜ ପ୍ରଶାସକ ଓ ରାଜାଙ୍କ ପାଖରେ ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାରେ ଶିକ୍ଷାଦାନ ପାଇଁ ଦାବି ମଧ୍ୟ ପ୍ରସ୍ତାବିତ କରେଇଛନ୍ତି। ଏଥି ସହ ସ୍ଥାନେ ସ୍ଥାନେ ଓଡ଼ିଆ ବହି ମଧ୍ୟ ବଣ୍ଟନ କରିଛନ୍ତି। ତାଙ୍କରି ସମୁଦ୍ୟମ ଫଳରେ ସିଂହଭୂମ, ଖରସୁଆଁ ଓ ଚାଇଁବସା ଅଞ୍ଚଳରେ ଓଡ଼ିଆ ବିଦ୍ୟାଳୟ ଖୋଲିପାରିଛି। ୧୯୧୭ ମସିହାରେ ଜାମସେଦପୁରଠାରେ ଓଡ଼ିଆ ସଭା ମଧ୍ୟ ଗଠନ କରିଛନ୍ତି। ମଧୁସୂଦନ ଦାସ, ଗୋପବନ୍ଧୁ ଦାସ ତଥା ଅନନ୍ତ ମିଶ୍ରଙ୍କ ସହିତ ତାଙ୍କ ସଂପର୍କ ତାଙ୍କ ପ୍ରତିବାଦୀ ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵକୁ ସ୍ଵାତନ୍ତ୍ର୍ୟ ପ୍ରଦାନ କରେ।
ଉତ୍କଳ ସମ୍ମିଳନୀର ୧୬ଶତମ ଅଧିବେଶନରେ ସଭାପତି ହୋଇଥିଲେ। ସମକାଳୀନ ପତ୍ରପତ୍ରିକାରେ ତାଙ୍କ ଶତାଧିକ ପତ୍ର ପ୍ରକାଶିତ ମଧ୍ୟ ହୋଇଅଛି।ତାଙ୍କ ରଚିତ ପୁସ୍ତକଚୟ ହେଉଛି – ସମ୍ବାଦପତ୍ର ‘ସିଂହଭୂମି ସମାଚାର’, ‘ପୁରୁଷୋତ୍ତମ କ୍ଷେତ୍ରର ଇତିହାସ’, ‘ସିଂହଭୂମି ଓ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାର ଇତିହାସ’, ‘ପଞ୍ଚତୀର୍ଥ ବିଧି’ ପ୍ରଭୃତି।
କୃଷ୍ଣଚନ୍ଦ୍ର ଆଚାର୍ଯ୍ୟ ଓଡ଼ିଆ ଜାତୀୟତାବାଦୀ ଆନ୍ଦୋଳନରେ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷା ଓ ଅସ୍ମିତାର ସୁପରିଚାୟକ ଭାବେ ତଥା ଦୀର୍ଘଜୀବୀ ପାଣ୍ଡିତ୍ୟର ଛାଡି ଯାଇଅଛନ୍ତି ଏକ ଅଭୂତପୂର୍ବ ନିଦର୍ଶନ।