Physical Address
Sai Samarpanam, Satya Vihar, Bhubaneswar
~ ଖଲ୍ଲିକୋଟ ଜଗନ୍ନାଥ ମନ୍ଦିର ~
ଗବେଷଣା ଓ ଉପସ୍ଥାପନା: ସନ୍ତୋଷ କୁମାର ପଟ୍ଟନାୟକ
ଖଲ୍ଲିକୋଟ ଜଗନ୍ନାଥ ମନ୍ଦିରର ଇତିହାସ ଗଞ୍ଜାମ ଜିଲ୍ଲାର ରାଜନୈତିକ, ସାଂସ୍କୃତିକ ଓ ଧାର୍ମିକ ପରମ୍ପରା ସହ ଗଭୀର ଭାବେ ଜଡ଼ିତ। ଏହି ମନ୍ଦିର ଖଲ୍ଲିକୋଟର ରାଜବଂଶ ଦ୍ୱାରା ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହୋଇଥିଲା, ଯାହା ଓଡ଼ିଶାର ପୂର୍ବତନ ରାଜକୀୟ ଇତିହାସର ଏକ ଅଂଶକୁ ପ୍ରତିଫଳିତ କରେ।
ଏହି ମନ୍ଦିରର ନିର୍ମାଣ ୧୮ଶ ଶତାବ୍ଦୀରେ ଶେଷ ହୋଇଥିଲା ବୋଲି ଐତିହାସିକ ସୂଚନାରୁ ଜଣାଯାଏ। ଖଲ୍ଲିକୋଟର ରାଜା ଜଗନ୍ନାଥ ମର୍ଦ୍ଦରାଜ (ପ୍ରଥମ), ଯିଏ ୧୭୩୦ ବେଳକୁ ରାଜତ୍ୱ କରୁଥିଲେ, ତାଙ୍କ ସମୟରେ ଏହି ମନ୍ଦିରର ମୂଳଭିତ୍ତି ସ୍ଥାପନ ହୋଇଥିଲା। ପରବର୍ତ୍ତୀ ସମୟରେ, ରାଜା ନାରାୟଣ ମର୍ଦ୍ଦରାଜଙ୍କ ଅଧୀନରେ ଏହାର ନିର୍ମାଣ କାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ହୋଇଥିଲା। ଏହି ରାଜବଂଶ ଶ୍ରୀଜଗନ୍ନାଥଙ୍କ ପ୍ରତି ଗଭୀର ଶ୍ରଦ୍ଧା ରଖୁଥିଲେ, ଯାହା ମନ୍ଦିର ନିର୍ମାଣର ମୁଖ୍ୟ ପ୍ରେରଣା ଥିଲା। ଏହା ପୁରୀ ଶ୍ରୀ ଜଗନ୍ନାଥ ମନ୍ଦିରର ସଂସ୍କୃତି ଓ ପରମ୍ପରାକୁ ସ୍ଥାନୀୟ ସ୍ତରରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିବାର ଏକ ପ୍ରୟାସ ମଧ୍ୟ ଥିଲା।
ଖଲ୍ଲିକୋଟ ଏକ ଜମିଦାରୀ ରାଜ୍ୟ ଭାବେ ପରିଚିତ ଥିଲା, ଯାହା ବ୍ରିଟିଶ ଶାସନ ପୂର୍ବରୁ ଓ ପରେ ମଧ୍ୟ ନିଜର ସ୍ୱାଧୀନ ପରିଚୟ ବଜାୟ ରଖିଥିଲା। ଏହି ଅଞ୍ଚଳର ରାଜାମାନେ ଧାର୍ମିକ ଓ ସାଂସ୍କୃତିକ କାର୍ଯ୍ୟକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହନ ଦେଉଥିଲେ, ଏବଂ ଜଗନ୍ନାଥ ମନ୍ଦିରର ନିର୍ମାଣ ଏହାର ଏକ ପ୍ରମାଣ। ମନ୍ଦିରଟି କେବଳ ଏକ ଧାର୍ମିକ ସ୍ଥାନ ନୁହେଁ, ବରଂ ସ୍ଥାନୀୟ ସମାଜର ଏକତା ଓ ରାଜକୀୟ ଗୌରବର ପ୍ରତୀକ ଭାବେ ଗଣାଯାଏ ।
ମନ୍ଦିରରେ ପୁରୀ ଶ୍ରୀମନ୍ଦିର ପରି ରୀତିନୀତି ଓ ପୂଜାବିଧି ପାଳନ କରାଯାଏ। ଏହା ସହ ରଥଯାତ୍ରା ଭଳି ବଡ଼ ଉତ୍ସବ ଏଠାରେ ଆୟୋଜିତ ହୁଏ, ଯାହା ଖଲ୍ଲିକୋଟର ଜଗନ୍ନାଥ ସଂସ୍କୃତିର ଗଭୀରତାକୁ ଦର୍ଶାଏ। ଐତିହାସିକ ଦୃଷ୍ଟିରୁ, ଏହି ମନ୍ଦିର ଗଞ୍ଜାମ ଅଞ୍ଚଳରେ ଜଗନ୍ନାଥ ଭକ୍ତିର ବିସ୍ତାରକୁ ସୂଚାଏ, ଯାହା ପୁରୀରୁ ଆରମ୍ଭ ହୋଇ ଦକ୍ଷିଣ ଓଡ଼ିଶା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ପ୍ରସାରିତ ହୋଇଥିଲା।
ସମୟ ସହ ମନ୍ଦିରର ମରାମତି ଓ ସଂରକ୍ଷଣ କାର୍ଯ୍ୟ ହୋଇଛି, ଯାହା ରାଜବଂଶର ବଂଶଧର, ସ୍ଥାନୀୟ ସମ୍ପ୍ରଦାୟ ଓ ସରକାରଙ୍କର ସହଯୋଗରେ ସମ୍ଭବ ହୋଇଛି। ଏହା ଆଜି ମଧ୍ୟ ଏକ ଜୀବନ୍ତ ଧାର୍ମିକ କେନ୍ଦ୍ର ଭାବେ ରହିଛି, ଯେଉଁଠାରେ ଭକ୍ତମାନେ ମହାପ୍ରଭୁଙ୍କ ଦର୍ଶନ ପାଇଁ ଆସନ୍ତି।
ଏହି ଇତିହାସ ଖଲ୍ଲିକୋଟ ଜଗନ୍ନାଥ ମନ୍ଦିରକୁ କେବଳ ଏକ ସ୍ଥାପତ୍ୟ ନିର୍ମାଣ ନୁହେଁ, ବରଂ ଓଡ଼ିଶାର ଧାର୍ମିକ ଓ ଐତିହାସିକ ଗାଥାର ଏକ ଅଭିନ୍ନ ଅଂଶ ଭାବେ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରେ।
Image Courtesy : eOdisha.org (ଇ ଓଡ଼ିଶା)
MY Bhubaneswar Khallikote Jagannath Temple Santosh Kumar Pattanayak
